NAFAKA ÇEŞİTLERİ VE NAFAKA TALEBİNİN KOŞULLARI

Medeni Kanun’da dört çeşit nafaka düzenlenmiştir: 

                                                                                   

Tedbir Nafakası   

                               

Tedbir nafakasını iki ayrı halde ele almak gerekir. Eşlerin boşanma davasından bağımsız olarak ayrı yaşamaları halinde ve eşlerin boşanma davası devam ettiği sürece, olmak üzere iki durumda tedbir nafakası bağlanabilmektedir. 

Tedbir Nafakası; boşanma ve ayrılık kararı kesinleşinceye kadar ödenen bir iştirak, bir yoksulluk nafakasıdır. Boşanma ve ayrılık kararının kesinleşmesiyle tedbir nafakası da kesilmektedir.                                                                                                                                                  

4721 Sayılı Medeni Kanun’un Geçici Önlemler Başlıklı 169. maddesi uyarınca;

Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re'sen alır.

Tedbir Nafakasının Koşulları                                                                                                                                                                                                                      

Tedbir nafakasının hâkim tarafından tayin edilmesi için kanunen birtakım koşulların var olması gerekir. Hâkim tedbir nafakasını re'sen dikkate aldığında bu koşulların varlığını elbette değerlendirecektir. Tedbir nafakası bir boşanma davası sırasında ancak boşanma kararı kesinleşmeden önce düzenli ve yeterli geliri olmayan eşe ve ergin olmayan çocuğa bağlanabilir. Dolayısıyla bir boşanma davasının mevcudiyeti şarttır.

Tedbir nafakası bir boşanma davası olmadan da hâkim tarafında re'sen tayin edilebilir. Bunun da sağlanabilmesi için eşlerin birbirinden ayrı yaşama kararı almaları yani kanunen “ayrılık” olması gerekmektedir. Boşanma ve ayrılık davalarında eşlerin ortak yaşam alanları olan bir yerde yaşama zorunlulukları bulunmamaktadır. Eşler bu süreçte ayrı yaşayabilirler. Dolayısıyla bir boşanma davası söz konusu değilse eşlerin ayrı yaşayıp kanunen ayrılık sürecinin mevcut olması gerekmektedir. Burada ayrı yaşamada tedbir nafakası isteyen kimsenin haklı olduğunu ispat etmesi gerekmektedir. 

Bir evlilik birliğinin boşanma davasıyla sonlandırılması için bir dava açılmış olup bu davada boşanma kararının kesinleşmesinden sonra geçerli olacak şekilde velayet kendisine verilmeyen eş aleyhine ve yine ergin olmayan çocuk lehine olacak şekilde hükmedilen nafaka çeşididir. Yani tedbir nafakasından farklı olmak üzere boşanma kararının kesinleşmesinden sonraki süreçte hükmedilecek bir nafakadır. 

4721 Sayılı Medeni Kanun’un Çocuklar Bakımından Ana ve Babanın Hakları Başlıklı 182. maddesi uyarınca;

Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler. Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır. Hâkim, istem hâlinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.

İştirak nafakasından söz edebilmek için tedbir nafakasında olduğu gibi ayrılık kararının yeterli olmadığından da bahsetmek gerekir. Evlilik birliğinin bir boşanma davasıyla sonlandırılmak istenmesi ve boşanma davasının neticesinde boşanma kararının da kesinleşmiş olması gerekmektedir. Ergin olan çocuğun eğitiminin devam etmesi durumunda henüz reşit olmamış çocuk için bağlanabilecek bir nafakadır. Bu nafaka boşanma davası neticelenip boşanma kararı verilmesinden itibaren çocuğun reşit olmasına kadar devam eder. İştirak nafakası alan çocuk artık reşit olduğu için iştirak nafakasını alamayacaktır. İşte burada onlara farklı bir imkân sağlanmış olup bu kimseler anne veyahut babalarından yardım nafakası talep edebileceklerdir.

Bir boşanma davasının mahkeme kararıyla kesinleşmesinden sonra olmak üzere talepte bulunmak kaydıyla, geliri mevcut olmayan ve sırf bu boşanma dolayısıyla yoksulluğa, geçim sıkıntısına düşecek olan eşe bağlanan bir nafaka çeşididir.

4721 Sayılı Medeni Kanun’un Yoksulluk Nafakası Başlıklı 175. maddesi uyarınca;

Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.

Yoksulluk nafakasının eşe bağlanabilmesi için bir boşanma davası açılmış, boşanma kararı verilmiş ve bunun da kesinleşmiş olması  gerekmektedir. Zira yoksulluk nafakası boşanma kararının kesinleşmesinden sonra eşe bağlanabilecek bir nafakadır. Yoksulluk nafakası talebinde bulunan eşin kusuru diğer eşten daha az olmalıdır veyahut ağır kusurlu olmamalıdır. Diğer nafakalar için fazlasıyla üzerinde durduğumuz kusur tartışması işte burada gündeme gelmektedir. Yoksulluk nafakası talep edilmesi için nafaka talep eden kişinin, diğer taraftan daha az kusurlu olması ve boşanma yüzünden yoksulluğa düşmüş olması gerekir.

Yardım nafakası yukarıda koşulları sırasıyla açıklanmış üç nafaka çeşidinden büyük bir farkla ayrılmaktadır. Yardım nafakası bir boşanma davasından bağımsız olarak kan hısımlığıyla alakalı bir akrabalık ilişkisinin de gerekliliği olarak belki de toplumsal etik kurallarımızın değerlendirilmesiyle ortaya çıkmış bir nafaka çeşididir.

4721 Sayılı Medeni Kanun’un Nafaka Yükümlüleri Başlıklı 364. maddesi uyarınca;

“Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır. Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır. Üst soy ve alt soy hısımlar, hangi derecede olursa olsun yardım nafakası ile yükümlüdürler. Büyük baba, şartları gerçekleşmişse, torununa nafaka ödemek zorunda olduğu gibi, bir kimsenin torun çocuğu da babasının büyük babasına nafaka ödeme yükümlülüğü altındadır.”

Yani tartışmasız üst soy ve alt soyun nafaka konusunda yükümlü oldukları aşikârdır. Kardeşler bakımından ise kardeşin refah seviyesi önem arz etmektedir.

Evlat edinmeyle birlikte evlat edinen ile evlatlık arasında soy bağı kurulduğu ve ana babaya ait olan haklar evlat edinene geçtiği için, evlat edinen ile evlatlık arasında MK 364/I’ e göre nafaka ilişkisi kurulur.

KAYNAKLAR

Prof. Mustafa Dural, Prof. Tufan Oğuz, Doç. Dr. Mustafa Alper Gümüş; Aile Hukuku, Yenilenmiş 5. Bası, Filiz Kitabevi; İstanbul 2012

İstanbul Barosu Dergisi Kasım-Aralık 2015 Cilt:89

Ömer Uğur Gençcan, Yetkin Yayınları, Ankara 2012